Zapewne nigdy nie dowiemy się, skąd naprawdę pochodzi ikona
Matki Nieustającej Pomocy. I tylko pobożnym domysłem pozostanie to, czy może
Bóg tak pokierował losami tej prawosławnej ikony, by zbliżyć do siebie Kościoły
Wschodni i Zachodni? A były to losy pełne nagłych zwrotów,
"przypadków" a nawet niebiańskich interwencji.
Od powstania do końca XV wieku
Brakuje pewnych informacji o tym, gdzie i kiedy powstała ikona Matki Bożej
Nieustającej Pomocy. Tej wiedzy dostarczają nam po części analiza artystyczna i
laboratoryjna obrazu.
Czas powstania:
Niektóre szacunki określają czas powstania już na XII wiek. Jednak badanie
deski ikony metodą węgla C-14 i promieniami Rentgena wskazuje na okres czasu
między 1325 a
1480 rokiem. Badanie to zostało przeprowadzone w trakcie przeprowadzania
konserwacji ikony w Muzeum Watykańskim.
Analiza pigmentów wykazuje, że farby pochodzą z okresu po XVII wieku. Niemniej
jednak nie należy odczytywać tego jako możliwej daty powstania ikony, ale jako
dowód na to, że w tym okresie do obrazu domalowywano niektóre elementy.
Tłumaczy to także syntezę elementów orientalnych i zachodnich, widocznych
szczególnie w twarzy Matki Bożej.
Miejsce powstania:
Przypuszczenia
oparte na analizie artystycznej malowidła wskazują, że ikona mogła zostać
namalowana w klasztorze Hilmadar na świętej górze Athos albo w Bizancjum. Stamtąd mogła
trafić na Kretę. Istnieją bowiem przekazy z 1495 roku, mówiące, że na Krecie
oddawano cześć cudownemu wizerunkowi Matki Bożej. Nie wiadomo, czy była to
ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy, jednak na tej informacji ślad po
cudownej, kreteńskiej ikonie się urywa. Pierwsza historyczna wzmianka o ikonie
Matki Bożej Nieustającej Pomocy pojawia się cztery lata później, już w Rzymie.
Trzysta
lat kultu
Wkrótce
pojawiają się przekazy o żyjącym w wieku XV kupcu kreteńskim, który wykupił lub
wykradł ikonę z jednego ze wschodnich kościołów. Wracając drogą morską do
Rzymu, w cudowny sposób uratował się z burzy, co przypisywał opatrznościowej
interwencji Madonny z ikony. Na krótko przed śmiercią pozostawił obraz swojemu
przyjacielowi z poleceniem oddania go do kościoła. Ten jednak nie wypełnił
ostatniej woli zmarłego, gdyż ikona bardzo spodobała się jego żonie. Po pewnym
czasie sześcioletniej dziewczynce z tej rodziny przyśniła się Matka Boża z
życzeniem, by ikonę umieścić w kościele św. Mateusza Apostoła.
W wiekach XVI i XVII rozpowszechnia
się w Rzymie kult do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, nazywaną także Matką Bożą
Niezawodnej Pomocy, Matką Bożą od św. Mateusza i Matką Bożą Cierpliwego
Wspomożenia.
W 1739 roku
kościół św. Mateusza Apostoła, w którym znajduje się cudowna ikona z Matką Bożą
Nieustającej Pomocy, przejęli augustianie z Irlandii.
Zaginięcie
ikony
W 1798 roku Francuzi pod wodzą marszałka Berthiera zdobyli Rzymu.
Najeźdźcy wygnali z Rzymu papieża Piusa Vi, zniszczyli około 30-tu kościołów, w
tym św. Mateusza i klasztor augustiański. Budynki zostały rozebrane, a cudowna
ikona zostaje przeniesiona do kościoła św. Euzebiusza.
W 1819 zakon
augustiański przeniósł się do kościoła Santa Maria in Posterula Ikonę MBNP
umieszczono w bocznej kaplicy tego kościoła. Ponieważ w ołtarzu głównym
znajdował się obraz Matki Bożej Łaskawej, powoli zapomniano o obrazie Nieustającej
Pomocy.
W styczniu 1855 w Rzymie zaczyna działać zakon redemptorystów,
który wykupuje dom Villa Caserta na via Merulana. W miejscu dawnego kościoła
św. Mateusza powstaje nowy kościół ku czci Najświętszego Odkupiciela,
dedykowany św. Alfonsowi Marii de
Liguori. Pierwsza grupa mężczyzn rozpoczęła swój nowicjat w wigilię
Bożego Narodzenia. Jednym z nich był Michał Marchi, który jako ministrant
poznał o. Augustyna Orsetti (+ 1853). O. Orsetti był augustianem ze zburzonego
klasztoru. Wielokrotnie wspominał Michałowi Marchiemu o zapomnianej ikonie
Matki Bożej, mieszczącej się w bocznej kaplicy.
7 lutego 1863 –
słynny jezuita, o. Francesco Blosi, w czasie kazania wspomina o ikonie Matki
Bożej Nieustającej Pomocy, znajdującej się w dawnym kościele św. Mateusza
Apostoła. Podekscytowani redemptoryści rozpoczynają poszukiwania obrazu.
Odzyskanie
ikony
Redemptorystów
na ślad ikony naprowadził o. Michał Marchi. Przełożony generalny
redemptorystów, o. Mikołaj Mauron (1855-1893), zwrócił się do Papieża Piusa IX
z prośbą na przeniesienie ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy do nowo
wybudowanego kościoła.
11 grudnia 1865 roku
papież Pius IX udzielił
zgody na prośbę o. Maurona notując: „Kardynał Prefekt Propagandy wezwie
Przełożonego wspólnoty Matki Bożej z Posterula i przekaże mu, że jest naszym
pragnieniem, aby obraz Najświętszej Maryi, do którego odnosi się ta prośba,
został na nowo umieszczony pomiędzy Świętym Janem a Matką Bożą Większą.
Redemptoryści powinni zastąpić ten obraz innym odpowiednim”.
Jak głosi tradycja, Ojciec Święty, który w dzieciństwie sam
często modlił się przed ikoną, wyrzekł do o. Maurona te słowa: Uczyńcie ją znaną na całym świecie!
W styczniu
1866 r. ojcowie Michał Marchi i Ernest Bresciani otrzymali od
augustianów w kościele Matki Bożej z Posterula ikonę Matki Bożej Nieustającej
Pomocy. Rozpoczęło się czyszczenie i odnawianie ikony. Zadanie to zostało
powierzone polskiemu artyście malarzowi, Leopoldowi Nowotnemu.
Rehabilitacja ikony
26 kwietnia 1866 -
oddano ikonę do kultu publicznego w kościele św. Alfonsa przy ulicy Merulana.
5 maja 1866 - Przybycie Piusa XI do
kościoła św. Alfonsa.
23 czerwca 1867 -
odbyła się uroczysta koronacja Ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy koronami
papieskimi przez dziekana Kapituły Watykańskiej. Był to oficjalny akt uznania
kultu Matki Bożej Nieustającej Pomocy, czczonej od ponad trzech i pół wieku.
Powstają
liczne bractwa MBNP. W 1867 nastąpiło połączenie bractw w jedno Arcybractwo Matki
Bożej Nieustającej Pomocy i św. Alfonsa. Jego pierwszym członkiem został Pius IX, który jako pierwszy
odwiedził obraz w nowej siedzibie.
W 1870 r.
wojska włoskie walczące o zjednoczenie Italii zdobyły Rzym. Pojawiło się
niebezpieczeństwo wywłaszczenia oo. Redemptorystów na via Merulana. Dzięki
interwencjom żony ambasadora francuskiego przy królu włoskim, pani Noaville (z
domu Świejkowskiej), w 1878 roku uzyskano korzystny wyrok, gwarantujący
redemptorystom prawo własności domu i świątyni. W 1898 przebudowano fasady
kościoła.
Od 1876 roku rozpoczyna się okres
misji: kościółek oo. redemptorystów w Roxbury (Boston, USA) został poświęcony
MBNP. W dalszym czasie powstało 2300 kopii wizerunku cudownej ikony.
W tym samym roku ustanowiono święto Błogosławionej Dziewicy
Maryi pw. Nieustającej Pomocy wraz z czytaniami mszalnymi, własnym oficjum i
modlitwami. Święto obchodzono w uroczystość poprzedzającą święto Jana
Chrzciciela; zaś później wyznaczono dzień 27 czerwca jako ten, który poświęcony
jest MBNP.
W 1927 r. w kościele św. Alfonsa w St.
Louis (Missouri, USA), rozpoczęto nabożeństwa ku czci MBNP we wtorkowe
wieczory. Zwyczaj ten rozprzestrzenił się z USA na cały świat, z czasem
nabożeństwa organizowane były w różne dni tygodnia, a szczególnie w środę.
Ostatnie
lata
W 1990 roku ikonę umieszczono nad
głównym ołtarzem kościoła. Przy tej okazji zauważono kiepski stan drewna i
malowidła. Ikona została oddana do Muzeum Watykańskiego w celu przeprowadzenia
gruntownych prac konserwatorskich. W trakcie renowacji zbadano drewno ikony
promieniami Rentgena i metodą węgla C-14. Analiza wykazała, że deska ikony
pochodzi z lat 1325-1480. Przeprowadzono również analizę pigmentów.
30 czerwca 1991 roku Jan Paweł II jako
pierwszy papież odwiedził kościół św. Alfonsa przy via Merulana.
W 1995 roku przebudowano ołtarz
główny, w którym znajduje się ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
|
